Φώτης Τερζάκης - Θα επιτρέψουμε να γίνει η κοινωνία σανατόριο;

«Ακούστε, της είπα, ξέρετε και μόνη σας ότι όποιος δηλητηριάζει τον εαυτό του με νικοτίνη, και ιδιαίτερα με αλκοόλ, δεν πρέπει να περιμένει έλεος από το Μονοκράτος...»

  –  Υevgeny Zamyatin, Εμείς

Με κάποια καθυστέρηση έπεσε στο μάτι μου ένα σχετικά εκτενές άρθρο από τον «Δαίμονα της Οικολογίας», το οικολογικό ένθετο της Αυγής, της Κυριακής 6 Φεβρουαρίου, που λοιδωρούσε σαρκαστικά όσους αντιτίθενται στις απαγορεύσεις του καπνίσματος. Δεν ήταν το χειρότερο του είδους του, ούτε το επιχειρηματολογικά δραματικότερο (τόνοι επιστημονικής παραφιλολογίας του είδους αυτού μας βομβαρδίζουν), ήταν όμως εντυπωσιακό το γεγονός ότι δημοσιευόταν σε μια εφημερίδα που, αν δεν κάνω λάθος, συνεχίζει να θεωρεί τον εαυτό της αριστερή. Και ρωτώ: από πότε είναι αριστερή θέση, με ή χωρίς εισαγωγικά, η συνηγορία και η ενεργή στήριξη του πολλαπλασιασμού περιοριστικών νόμων και απαγορεύσεων μέσα στην κοινωνία; Δεν χρειάζεται ξαναθυμήσω εδώ (ούτως ή άλλως, η μνήμη δεν είναι το δυνατότερο σημείο των σημερινών κοινωνιών) ποιος και πότε επέβαλε για πρώτη φορά αυστηρές απαγορεύσεις καπνίσματος στην Ευρώπη, ούτε τί ρόλο έχει παίξει στην πρόσφατη αντικαπνιστική εκστρατεία το εμπόριο της κοινωνικής ασφάλισης (είτε γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες είτε από το ίδιο το κράτος-επιχείρηση)... Θέλω μόνο να πω με την ευκαιρία ένα αυτονόητο, για όσους τουλάχιστον θέλουν να τοποθετούν το εαυτό τους στη ριζοσπαστική πλευρά του πολιτικού φάσματος.  Περιοριστικοί νόμοι και απαγορεύσεις, στα χέρια του νεωτερικού κράτους και των ελίτ που το διαχειρίζονται, ήταν και είναι ένα όπλο στον πόλεμο κατά των φτωχών τάξεων, ένα ισχυρό εργαλείο χειραγώγησης του πλήθους που αξιοποιήθηκε στο μέγιστο των δυνατοτήτων του από τον ολοκληρωτισμό. Πολλαπλασιάζοντας τους νόμους σε βαθμό που είναι αδύνατο να εφαρμοστούν, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό παγιδεύοντάς τον στη θέση του διαρκώς οιονεί-παρανόμου· με τη δαμόκλειο σπάθη της τιμωρίας επικρεμάμενη έτσι, κατόρθωναν όχι μόνο να τον παραλύουν αλλά και να εξασφαλίζουν διαδικασίες κατάδοσης, μηχανισμούς πατρωνείας και ιεραρχικής επίβλεψης και αναπαραγωγή της αστυνόμευσης σε όλες τις πτυχές του κοινωνικού σώματος.

                 

Κληρονόμοι του ναζιστικού ολοκληρωτισμού οι μεταπολεμικές δυτικές κοινωνίες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επικεφαλής, αξιοποίησαν μεταξύ άλλων και αυτό το στρατηγικό εργαλείο, χαρακτηριστικά στις απαγορεύσεις των λεγόμενων «ναρκωτικών». Το μέτρο απέδωσε (το ένα τέταρτο των εγκλείστων σήμερα στις αμερικανικές φυλακές είναι φτωχοί μαύροι που έχουν συλληφθεί μ’ ένα τσιγάρο μαριχουάνας), και το φάσμα διευρύνεται: σήμερα έρχεται η σειρά του καπνού... Αύριο τί; Ωστόσο, ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το φαινόμενο να επιστρατεύεται ένα «επιστημονικό» επιχείρημα στη θέση του πολιτικού, γιατί αυτό ακριβώς είναι η ουσία της ολοκληρωτικής ιδεολογίας. Δεν πρόκειται μόνο για το ότι τα «επιστημονικά» data εξ υπαρχής υπηρετούν σκοπιμότητες κυριαρχίας – ότι, εν προκειμένω, χαλκεύεται μια κατευθυνόμενη ρητορική περί «κινδύνων του παθητικού καπνίσματος» αξιοποιώντας με πανουργία τα ψυχαναγκαστικά άγχη «υγείας» και «μακροζωίας» που πλήττουν τις ναρκισσιστικά ομφαλοσκοπούσες μικροαστικές μάζες του πρώτου κόσμου, ως υποκατάστατο της ευτυχίας και του αυτοκαθορισμού που τους έχουν κλαπεί... Διακυβεύεται κάτι παραπάνω εδώ, η ίδια η έννοια της οικολογίας, και πρέπει να γίνει σαφές ότι, για την αριστερή οπτική τουλάχιστον, η οικολογία δεν είναι υγιεινισμός: είναι διαρκής και ανυποχώρητος αγώνας κατά του καπιταλισμού, για την απο-εμπορευματοποίηση της φύσης και τη λύτρωσή της από την αρπάγη τής κεφαλαιοκρατικής «αξιοποίησης». Η ίδια η έννοια της «υγείας», με τις αυταρχικά κανονιστικές συνδηλώσεις της και με το πολιτικά ύποπτο παρελθόν της,¹ θα πρέπει ίσως να εγκαταλειφθεί (ακόμα και στο στενά εννοούμενο θεραπευτικό πεδίο), σκέφτομαι: να εκχωρηθεί εκεί που κατά βάσιν ανήκει, στη δεξιά, και στη θέση της να μιλάμε μάλλον για ικανότητα απόλαυσης.

                

 Στις απαγορεύσεις καπνίσματος, εν πάση περιπτώσει, ένας μόνος τρόπος υπάρχει ν’ απαντήσουμε: όπως και σε όλα τα άλλα πεδία, με αποφασιστική, ανυποχώρητη, πολιτική ανυπακοή. Να αντεπιτεθούμε ξαναθέτοντας σε ημερήσια διάταξη την αποποινικοποίηση όλων των ουσιών, να αχρηστέψουμε τα διατάγματα του ολοκληρωτικού κράτους κάνοντάς τα παντού ανεφάρμοστα, να δημιουργήσουμε μη ελεγχόμενες ζώνες στην καρδιά τής κυβερνητικά στηριζόμενης δικτατορίας των αγορών – και το λιγότερο βέβαια, δεν χρειάζεται να το πω, ούτε ένα ευρώ σε μέρη που απαγορεύουν το κάπνισμα!

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Μια απρόσμενα εύγλωττη ένδειξη του ότι η έννοια της «υγείας» δεν έχει μόνο ρατσιστικό παρελθόν αλλά και μέλλον, ήρθε, τη στιγμή ακριβώς που γράφονταν αυτές οι γραμμές, από τα χείλη του έλληνα υπουργού υγείας, στο πλαίσιο της μεθοδευμένης επιχειρήσεως εξόντωσης των 240 μεταναστών-απεργών πείνας, ως εκδίκηση για το ότι τόλμησαν να δημοσιοποιήσουν την αθλιότητά τους στα μάτια της υπνώττουσας ελληνικής κοινωνίας. Αντιγράφω σχόλιο του Λεωνίδα Σακλαμπάνη από τον Δρόμο της Αριστεράς (Σάββατο, 19 Φεβρουαρίου 2011): «Οι απεργοί πείνας-μετανάστες της Υπατίας αποτελούν τη μεγαλύτερη βόμβα για τη δημόσια υγεία, δήλωσε με θράσος και κυνισμό ο επικίνδυνος Λοβέρδος, γεγονός που σύμφωνα με τον ίδιο στηρίζεται στη διάγνωση των γιατρών του Κέντρου, ξεχνώντας φαίνεται ότι δεν υπάρχει γιατρός από το ΚΕΕΛΠΝΟ που να έχει εξετάσει έστω έναν απεργό πείνας! Απεναντίας, οι γιατροί-μέλη του ΕΙΝΑΠ που παρακολουθούν από την αρχή την υγεία των μεταναστών, δηλώνουν ότι δεν υπάρχει απεργός πείνας που να έχει προσβληθεί από τον Η1Ν1 ή άλλη μεταδοτική αρρώστια. Τώρα το πώς οι απεργοί πείνας αποτελούν κίνδυνο για την υγεία οποιουδήποτε άλλου εκτός από τον εαυτό τους, μόνον ο κ. Λοβέρδος και οι απίστευτοι “επιστήμονες”-σύμβουλοί του (επίσημοι και μυστικοί) μπορούν να το απαντήσουν...».  

ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ