ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

της Πέπης Σουλιώτου

Κρυστάλλινες νύχτες (ταινία)

Κώστας Δεσποινιάδης - MNHMH ΒΥΡΩΝΑ ΛΕΟΝΤΑΡΗ

Ἀνδρέας Κάλβος - Εἰς Θάνατον (ᾨδὴ τρίτη, απόσπασμα)

Πάμπλο Νερούδα - Η United Fruit Co.

"Πώς κοιμάστε τόσα ματωμένα βράδια;" (στη μνήμη του ράπερ Raw Assault)

"Ανάμνηση": Η καινούργια δουλειά του Τυνήσιου ουτίστα Ανουάρ Μπράχεμ

Ο Άνουαρ Μπράχεμ, ίσως ο πιο γνωστός μουσικός της Τυνησίας, παρουσίασε πρόσφατα την τελευταία του δουλειά στη σκηνή και εξέπληξε το κοινό με την μουσική ερμηνεία του πάνω στην Επανάσταση του Γιασεμιού, του 2011

Τρεις αφίσες κι ένα τραγούδι από το Ferguson

μεταφέρει η filistina  από το antifa live

The Baader-Meinhof Complex (full movie HD)

Το Σύμπλεγμα Μπάαντερ-Μάινχοφ επικεντρώνεται στην επαναστατική οργάνωση RAF (Φράξια Κόκκινος Στρατός),  η οποία εμφανίστηκε στην μεταπολεμική Δυτική Γερμανία και ξεπήδησε από τα σπλάχνα των φοιτητικών εξεγέρσεων.

Η ταινία αρχίζει από τη γέννηση σχεδόν της οργάνωσης και φτάνει έως τις τελευταίες μέρες των ηγετικών της μελών, Μάινχοφ, Μπάαντερ και Ένσλιν. Η αρχική σεκάνς της διαδήλωσης κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Σάχη στο Βερολίνο το 1967, που καταλήγει σε μακελειό και στον φόνο ενός φοιτητή, σε αρπάζει από τον γιακά με την έντασή της.

Shujayea: Σφαγή την Αυγή

Ένα συγκλονιστικό φιλμ με αποκλειστικές σκηνές από την ημέρα της ισραηλινής επίθεσης στην πυκνοκατοικημένη συνοικία του Shujayea στην πόλη της Γάζας. Μια ταινία των Amjad Almalki και Ahmed Ashour.

Η «οργή» του Noam Chomsky

        Από το:

 

Ο διάσημος Αμερικάνος φιλόσοφος, πολιτικός αναλυτής και ακτιβιστής Noam Chomsky δημοσίευσε στο περιοδικό Znet ένα εκτενές κείμενο για την υποκρισία των ΗΠΑ -και της δύσης γενικότερα- σε σχέση με τις περιπτώσεις της Ουκρανίας και της Γάζας, αναφέροντας μια σειρά από περιστατικά που δεν είναι γνωστά στην ευρύτερη κοινή γνώμη. Θεωρήσαμε ότι η αξία του κειμένου είναι μεγάλη και πήραμε την άδεια του περιοδικού να το μεταφράσουμε για το ελληνικό κοινό:

Η τερατώδης παραδοξότητα της περίπτωσης του Ισραήλ

του Φώτη Τερζάκη

 

Το καθεστώς του διεθνούς δικαίου έχει την ίδια μοίρα σήμερα με τη μοίρα της φιλελεύθερης νομοθεσίας στον φασισμό. Ο υπεράνω ανταγωνισμού ισχυρός δεν το χρειάζεται. Οι ΗΠΑ έφτασαν σε αυτό το σημείο μόνο στην τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα (και υποψιαζόμαστε ότι όσοι εξακολουθούν να κάνουν εκκλήσεις σε αυτό είναι επειδή δεν νιώθουν ακόμα τόσο ισχυροί οι ίδιοι για να το παρακάμψουν)· εν πάση περιπτώσει, το σημείο αυτό είναι χωρίς επιστροφή: ραγδαία κουρελιάζονται όλες οι εύθραυστες προσπάθειες που έγιναν, υπό τη συγκλονιστική εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων, για μια διεθνή συνεννόηση σε ζητήματα ζωτικά για την παγκόσμια κοινωνία – προστασία του περιβάλλοντος, ανάσχεση των πυρηνικών όπλων, κατάργηση των βασανιστηρίων, εκδίκαση εγκλημάτων πολέμου… Πολύ πριν φτάσουμε εδώ, όμως, προπομπός

Θάνατος στον θάνατο

του Γιάννη Ανδρουλιδάκη

Δράσε και σκάσε...

της Αυγής

Φυλακές τύπου Γ'

#C_type , #prisonGR14

Το ελληνικό Γκουαντάναμο (του Φώτη Τερζάκη)

Το νομοσχέδιο «Δένδια/Αθανασίου», όπως και όλοι οι «αντιτρομοκρατικοί» νόμοι, είναι αμερικανικής κοπής, με ή χωρίς την ευρωπαϊκή μεσολάβηση, και αποτελεί εξόφθαλμη κλωνοποίηση του αμερικανικού ποινικού συστήματος που επιβάλλεται παγκοσμίως με τη θρασύτητα κατακτητικής δύναμης προς υποτελείς χώρες.

Και εγώ για μένα (Μικρού μήκους, 2009)

Vienna waits for you (ελληνικοί υπότιτλοι)

Για να δείτε τους υπότιτλους πατήστε το κουμπί CC

Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι

Ήθελα να σου πω... αλλά ήξερα πως τα ξέρεις

της Αυγής Μ. Πλατσή

Δυο πράγματα ήθελα να σου πω. Μπορεί και παραπάνω, τρία-τέσσερα. Αλλά ήξερα πως τα ξέρεις. Και το άφηνα.

Έχουν γραφτεί με αίμα όλα --- κοίτα πώς έρχονται οι συνειρμοί!

Πολ Λαφάργκ, «Η θρησκεία του κεφαλαίου»

Αποσπάσματα απ’ το βιβλίο του Πολ Λαφάργκ «Η θρησκεία του κεφαλαίου». Το βιβλίο αυτό αποτελεί τα πρακτικά ενός (φανταστικού) Διεθνούς Συνεδρίου που έγινε στο Λονδίνο (δεν καθορίζεται η ημερομηνία), κατά τη διάρκεια του οποίου οι εκπρόσωποι των πιο επιφανών αστών συντάσσουν τα πρακτικά μιας νέας θρησκείας που θα λατρεύει το Χάος που δημιούργησαν και που ονόμασαν «πολιτισμένο κόσμο». Μιας θρησκείας ικανής όχι μόνο «να σταματήσει την επικίνδυνη εξάπλωση των σοσιαλιστικών ιδεών», αλλά και να δώσει στον χαοτικό και καπιταλιστικό αυτό κόσμο τη φαινομενικά οριστική μορφή του. Πρόκειται για μια απολαυστική φάρσα του συγγραφέα του πασίγνωστου βιβλίου «Το δικαίωμα στην τεμπελιά» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος και Νησίδες), που τύγχανε να είναι και γαμπρός του Μαρξ. Δυστυχώς, το κείμενο αυτό -στο μεγαλύτερο μέρος του- παραμένει ακόμα επίκαιρο…

Αχαρνής: Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια

Το 1975 το Εθνικό Θέατρο προγραμματίζει να ανεβάσει την αρχαία κωμωδία του Αριστοφάνη "Αχαρνής" και ζητά από τον Διονύση Σαββόπουλο να επενδύσει μουσικά την παράσταση. O Σαββόπουλος καταπιάνεται με το έργο και μεταφράζοντάς το ο ίδιος, δίνει το δικό του στίγμα στην πλοκή... Η παράσταση τελικά δεν ευτύχησε να ανέβει, αλλά ο ίδιος παρουσιάζει τη δουλειά αυτή το 1976, σε ύφος "νούμερο για μπουάτ", ενώ το 1977 βγαίνει διασκευασμένο το έργο και σε δίσκο, με τον τίτλο: "ΑΧΑΡΝΗΣ - Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια" - Τραγούδια για νέους κανταδόρους (όπως ο Σ. Μπουλάς, ο Ν. Παπάζογλου, η Μ. Τανάγρη, Ν. Ζιώγαλας, Η.Λιούγκος, Β. Ξύδης, Μ.Ρασούλης, Κ. Γεωργίου).

ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΗΛΙΘΙΩΝ

Η ιστορία του ελληνικού πανκ

ΦΑΣΙΣΜΟΣ Α.Ε

FASCISM INC - ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΥΠΟΤΙΤΛΟΙ by infowar

Επειδή φασισμός δεν είναι μόνο η συμμορία της Χρυσής Αυγής αλλά και οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες και οι εκδότες που την εξέθρεψαν……

Επειδή η οικονομική κρίση που ευνοεί την ανάπτυξη του φασισμού και του ναζισμού είναι μπροστά μας και όχι πίσω μας…

Επειδή ολόκληρη η Ευρώπη βυθίζεται στο σκοτάδι της άκρας δεξιάς…

Η Γυναίκα της Ζάκυνθος

του Στέφανου Ροζάνη

Από τη συλλογή δοκιμίων του "Σολωμικά", Αθήνα 2008, Ίνδικτος

«Κι' εδώ η οπτασία του Διαβόλου. Kαι πρέπει να την παρουσιάσεις
κάθε φορά διαφορετική. Την πρώτη φορά μπορεί να είναι φιδάκι
που βγαίνει από το πηγάδι, έπειτα γιγαντώνεται και φανερώνεται
ο Διάβολος. Στη μέση του συνθέματος άλλο πράγμα (στοχάσου),
στο τέλος ένας νάνος». -Διονύσιος Σολωμός

Ι

Ξεκίνησα να μιλήσω για τον Σολωμό. Όμως αισθάνομαι πως τίποτε δεν θα μπορούσα να πω χωρίς τη μεγάλη παρένθεση, που άνοιξα. Διότι η σύνδεση, που τώρα προτίθεμαι να επιχειρήσω είναι για μένα το περιεχόμενο, αλλά και το κρισιμότερο βάθος της είδησης του ποιητή.

"Πώς έφτιαξα τα ΜΑΤ"

Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Ο άνθρωπος που δημιούργησε τα ΜΑΤ αποκαλύπτει το παρασκήνιο της ίδρυσης των ειδικών αυτών τμημάτων της αστυνομίας που σφράγισαν με τη δράση τους τα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Τριάντα χρόνια έκλεισαν από τη Μεταπολίτευση του 1974. Ο "Ιός" αποφάσισε να συμμετάσχει στο γιορτασμό, θυμίζοντας μίαν ιδιαίτερη πτυχή αυτής της δημοκρατικής τομής: τη δημιουργία των πρώτων ειδικών αστυνομικών μονάδων (ΜΑΤ-ΜΕΑ), που ανέλαβαν το βάρος της πάταξης των αντιφρονούντων, απαλλάσσοντας τις ένοπλες δυνάμεις από την ενασχόληση με το "πεζοδρόμιο".

Τραγούδια της Φωτιάς (1974) - του Νίκου Κούνδουρου

Με αφορμή και επίκεντρο τη μαγνητοσκόπηση δύο πολύ σημαντικών συναυλιών το 74, αυτής που έγινε στο Στάδιο Καραϊσκάκη με το Μίκη Θεοδωράκη και αυτής που έγινε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας με το Γιάννη Μαρκόπουλο, αμέσως μετά την πτώση της Χούντας (Ιούλιος 1974) καθώς επίσης και άλλες μαζικές εκδηλώσεις που έγιναν στην Αθήνα το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς για την πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου. Η ταινία αποτυπώνει με γλαφυρότητα και συνέπεια το κλίμα που επικρατούσε, μετά την πτώση της Χούντας. Κατά την διάρκεια της ταινίας μιλάει ο αγωνιστής Χρήστος Ρεκλείτης, που έλαβε μέρος στην Αντίσταση εναντίον της δικτατορίας και ο οποίος περιγράφει, όλα τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία υπεβλήθη στα χέρια της Ασφάλειας, κατά τη διάρκεια της επταετίας, κατονομάζοντας στη διήγησή του όλους τους βασανιστές του.

ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ

του Φώτη Τερζάκη

Δεν πρόλαβε να κυκλοφορήσει το βιβλίο του Δημήτρη Κουφοντίνα και τα μαντρόσκυλα του φιλελευθερισμού (Ηλία Κανέλλης, Ηλίας Μαγκλίνης, Πάσχος Μανδραβέλης, Πέτρος Τατσόπουλος, ανώνυμοι καταδότες στις υπηρεσίες τού Διαδικτύου, ο αξιοθρήνητος Δένδιας, και άλλοι πολλοί ων ουκ έστι τέλος) δείχνουν πάλι τα δόντια τους· οι δολοφόνοι τού νοήματος διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για το ότι ένας «δολοφόνος» διεκδικεί το δικαίωμα να δημοσιοποιεί απόψεις του μέσ’ από τον δίαυλο που είναι κατά συνθήκην υποχρεωτικός για όποιον επιθυμεί να εκφραστεί δημοσίως: την έκδοση ενός βιβλίου που κυκλοφορεί ως εμπόρευμα στην αγορά. Ποιον επιδιώκουν να τρομοκρατήσουν; Τους πολυάριθμους αναγνώστες και αγοραστές τού βιβλίου; Τον εκδοτικό οίκο που ανέλαβε την έκδοση; Τους νόμιμους δικαιούχους που είναι η οικογένεια του φυλακισμένου συγγραφέα; Ή ολόκληρη την Αριστερά στο πλαίσιο ενός βρόμικου πολιτικού παιχνιδιού κατασπίλωσης και συκοφάντησης ενόψει τού τρόμου που διακατέχει όλο το σαθρό πολιτικό σύστημα και τους προστάτες του απέναντι στο ενδεχόμενο μιας εκλογικής νίκης τού ΣΥΡΙΖΑ (ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό στην πράξη);

Herbert Marcuse: H Οικολογία και η κριτική της σύγχρονης κοινωνίας*

* Ομιλία του Herbert Marcuse λίγο πριν τον θάνατό του τo 1979. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Capitalism, Nature, Socialism 3, 3 (Σεπτέμβριος 1992): 29-48.

Σας ευχαριστώ για τη θερμή υποδοχή. Χαίρομαι που είμαι σε θέση ν’ απευθύνω τον λόγο στην τάξη της ερήμου. Στην πραγματικότητα, δεν είμαι σίγουρος για το τί να πω, διότι δεν βλέπω άλλα προβλήματα. Όπως ξέρετε, ο Πρόεδρος Κάρτερ εκχώρησε κάπου 36 χιλιάδες εκτάρια ερήμου στην εμπορική ανάπτυξη. Δεν έχει μείνει και πολλή έρημος να διατηρήσουμε. Παρ’ όλ’ αυτά, πρέπει σε κάθε περίπτωση να προσπαθήσουμε.

Εκείνο που σκέπτομαι να κάνω είναι να συζητήσω την καταστροφή της φύσης στο πλαίσιο της γενικής καταστροφικότητας που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας. Εν συνεχεία θα ανιχνεύσω τις ρίζες αυτής της καταστροφικότητας στα ίδια τα άτομα· δηλαδή, θα εξετάσω την ψυχολογική καταστροφικότητα στο εσωτερικό των ατόμων.

Δημήτρης Κουφοντίνας - Συνέντευξη 8 Μαρτίου 2014

Η συνέντευξη του Δ. Κουφοντίνα που «κόπηκε» από το ΒΗΜΑ
ΑΠΟ: GIORGIS TON ΜΑΡ 8, 2014

Την αίσθηση του προπαγανδιστικού φερέφωνου της ασφάλειας δίνει ο γνωστός Β. Λαμπρόπουλος με το ολοσέλιδο κείμενο που υπογράφει στο Κυριακάτικο Βήμα και αναφέρεται βιβλίο του Κουφοντίνα. Σ” αυτό όμως θα αναφερθούμε σε άλλη ανάρτησή μας.

Τώρα παραθέτουμε την συνέντευξη που έδωσε ο Δημήτρης Κουφοντίνας στην «ναυαρχίδα» του ΔΟΛ, την οποία και δεν δημοσίευσε και με κάποιο τρόπο που δεν γνωρίζουμε βρέθηκε στην κατοχή της εφημερίδας «Το Χωνί» απ” όπου την αναπαράγουμε.

Το εισαγωγικό κείμενο υπογράφει ο δημοσιογράφος Γιώργος Χριστοφορίδης
Ο Δημήτρης Κουφοντίνας είναι το πρόσωπο των ημερών.

H μέρα της μέρας είναι κοντά...

του Γιώργου Χαλκιά

Περί δημοκρατικής νομιμότητας και "τρομοκρατίας"

(Μια παλιά συζήτηση που λόγω επικαιρότητας βρίσκει αφορμή να ξανανοιχτεί )

Του Φώτη Τερζάκη, Δεκέμβρης 2002

Όποιος υποβιβάζει τα πολιτικά ζητήματα σε απλές αστυνομικές υποθέσεις, προσφέρει κακές υπηρεσίες στη δημοκρατία, γιατί είναι αυτός πρώτος που μεταφέρει το ουσιώδες από το επίπεδο των επιχειρημάτων και των αξιών στο επίπεδο της βάναυσης και τυφλής δράσης. Εκείνοι που τους τελευταίους μήνες μας βομβαρδίζουν με λυσσαλέα επιμονή, προσπαθώντας να ποινικοποιήσουν όχι μόνο τη δράση τής --εξουδετερωμένης κατά πολλούς τρόπους πλέον-- "17 Νοέμβρη" αλλά και την όποια γνώμη ή στάση που αρνείται να ξεκινήσει με την πειθήνια δήλωση μιας δημόσιας αποκήρυξής της, πρέπει να θυμούνται ότι η ίδια η ποινικοποίηση είναι πολιτική ενέργεια: και τούτο φαίνεται καθαρά εκεί όπου ξεδιπλώνεται ως την άλλη της άκρη αυτή η ρητορεία. "Η τρομοκρατία [δηλαδή αυτό που εκείνοι εννοούν λέγοντας τη λέξη] είναι ντροπή να συνδέεται με οποιαδήποτε πολιτική ιδέα ή παράταξη, είναι έγκλημα τού κοινού ποινικού δικαίου, και από τα πιο ειδεχθή μάλιστα", λένε. Όποιος αφελώς αποδεχθεί τους όρους αυτής της διατύπωσης, εκ πρώτης όψεως σύμφωνης με τις αντιλήψεις του συρμού περί δημοκρατικής νομιμότητας, θα πρέπει να είναι έτοιμος να δεχθεί σιωπηρά και τον δεύτερο, πιο περίπλοκο συλλογισμό που ακολουθεί: "....και είναι η αριστερά εκείνη που με τα πομπώδη και μεγαλεπήβολα ιδεολογήματά της γεννά τέτοιες εγκληματικές πρακτικές, ιδεολογήματα που απλώς νομιμοποιούν τον φόνο και άλλωστε δεν διαφέρουν απ' αυτόν παρά μόνο κατά την κλίμακα". Ιδού λοιπόν πώς η αποπολιτικοποίηση κάποιων βίαιων δημόσιων πράξεων γίνεται όχημα μιας ποινικοποίησης της πολιτικής. Και ιδού πώς η ίδια η "αριστερά" (στον όρο αυτό δεν περιλαμβάνονται βεβαίως οι απλές πόρνες του μεταπολιτευτικού πολιτικού βίου, τις οποίες επαξίως θα μπορούσε να εκπροσωπεί ο κ. Μ. Θεοδωράκης) αποδέχεται ελαφρά τη καρδία το μερίδιο της ενοχής που προσπαθούν να της απονείμουν, κλέβοντας την παράσταση σε υστερική νομιμοφροσύνη και αποκηρύσσοντας μελοδραματικά οποιαδήποτε υπόνοια μη συμμόρφωσης με την έννομη τάξη.

Συνέντευξη για το ντοκιμαντέρ "Ο ασκός του Αιόλου"

Δίχως Καβάτζα | Ν. Αλάτρας & Γ. Ανδρουλιδάκης για τον «Ασκό του Αιόλου» from Omnia TV 

Ο "Ασκός του Αιόλου" είναι ένα ντοκιμαντέρ που ερευνά όλες τις γνωστές και άγνωστες πτυχές της διαχείρισης της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, θα αφορά στην πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων, καθώς και των εθνικών και πολυεθνικών εταιριών να δημιουργήσουν αιολικά πάρκα στα βουνά όλης της χώρας. Θα αφορά, επίσης, στην αντίσταση που προβάλουν στην παραπάνω πολιτική και συμφέροντα οι τοπικές κοινωνίες και στο κατά πόσο, τελικά, η προώθηση ή μη της “Πράσινης Ανάπτυξης” γίνεται με όρους ευνοϊκούς προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Καθώς οι έρευνες και η παραγωγή του ντοκιμαντέρ βρίσκεται σε εξέλιξη, στην εκπομπή "Δίχως Καβάτζα" της Τετάρτης 26/2, δύο μέλη της ομάδας παραγωγής , οι δημοσιογράφοι Νασίμ Αλάτρας και Γιάννης Ανδρουλιδάκης συζητούν με τη Σύλβια για το θέμα του ντοκιμαντέρ, τους στόχους του, τις μέχρι τώρα έρευνες τους.

omniatv.com/community/all-groups/viewdiscussion/990-o-askos-tou-aiolou?groupid=53

Κατερίνα Γώγου - 'Εκθεσις αυτοψίας 2.11.75

«... το σώμα κείτονταν μπρούμυτα παράλληλα
ενωνόταν με το Βατικανό.
Το ένα χέρι του ματωμένο απλωμένο μούντζα στο ΚΚΙ
και τ' άλλο κραδαίνοντας τα γεννητικά του όργανα
στους ειδικούς της κουλτούρας.
Τα αίματα στα μαλλιά του βδέλλες
στα σκεπασμένα ομοφυλοφιλικά σύνδρομα
στους εις άπασαν την επικράτειαν άνδρας της γης.
Το πρόσωπό του παραμορφωμένο από τα κάδρα
της τάξης που αρνήθηκε
μελανός εθελοντής του κουρελοπρολεταριάτου.
Τα δάχτυλα του χεριού τού αριστερού
σπασμένα απ' το σοσιαλιστικό ρεαλισμό
πεταμένα σε φωταγωγημένα σκουπίδια.
Το σαγόνι σπασμένο
με άπερκατ εργάτη συνδικαλιστή
επί μισθώσει τραμπούκου.
Τ’ αυτιά μισοφαγωμένα από τσογλαναρά που δεν είχε στύση.
Ο αυχένας σπασμένος αποκομμένος απ' το σώμα
πάνω στη βασική αρχή να λειτουργούνε χώρια.
Η μάνα παντού.
Αυτός ήταν ο θάνατος του κομουνιστή και ομοφυλόφιλου
ΠΑΖΟΛΙΝΙ, που κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή
καβάλα σ' ένα πενηνταράκι μηχανάκι έτρεχε να προλάβει να
παίξουνε τα σινεμά στο Αιγάλεω, στο Λίβερπουλ και
προπαντός στην Όστια, με κρατημένες επάνω του κουτιά από ταινίες και ρημαδογειτονιές.
Και το ριγέ σημαιάκι της ποίησης.

Αντίο.

Η δολοφονία Φραγκόπουλου ή αλλιώς "το δράμα της οδού Ανεξαρτησίας"

Στις 3 Νοεμβρίου 1896 ο σανδαλοποιός Δημήτρης Μάτσαλης, έχοντας μόλις παρακολουθήσει το θεατρικό έργο “Γουλιέλμος ο αχθοφόρος”, επιτέθηκε με μαχαίρι στην οδό Ανεξαρτησίας (σήμερα Γεροκωστοπούλου) κατά των Διονυσίου Φραγκόπουλου και Ανδρέα Κόλλα σκοτώνοντας τον πρώτο και τραυματίζοντας τον δεύτερο. Συνελήφθη αμέσως από τις αστυνομικές αρχές και οδηγήθηκε στα κρατητήρια προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι πρώτες ανακριτικές πράξεις. Εκεί δήλωσε: “Θα σκότωνα τον Κόλλα ή οποιονδήποτε άλλον. Δεν έχω τίποτα με τον ίδιο, όπως και δεν έχω τίποτα με τον Φραγκόπουλο. Εγώ κτυπώ την κοινωνία και όποιος βρισκόταν μπροστά μου θα πλήρωνε γι’αυτή”.

Το πρωτόγνωρο περιστατικό συγκλόνισε την κοινή γνώμη της Πάτρας ξεπερνώντας τα στενά τοπικά όρια. Αθηναϊκές εφημερίδες φιλοξενούσαν ανταποκρίσεις από την Πάτρα στα ημερήσια φύλλα τους ενώ η είδηση έκανε την εμφάνισή της σε εφημερίδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Οι δημοσιογράφοι αποκάλεσαν το όλο περιστατικό ως “δράμα της Ανεξαρτησίας”, από το όνομα του δρόμου που συνέβη η δολοφονία. Πριν ασχοληθούμε αναλυτικά με την αντίδραση της κοινής γνώμης και του κράτους, τις προθέσεις του Μάτσαλη και το γενικότερο παρασκήνιο της δολοφονικής επίθεσης είναι αναγκαίο να περιγράψουμε την επικρατούσα ατμόσφαιρα της εποχής στην Πάτρα.

Σταφιδική κρίση και επικρατούσα ατμόσφαιρα

Ο χαρακτηρισμός της Πάτρας ως πρωτεύουσα της Σταφίδας φανερώνει την εξαρτησιακή σχέση της πόλης με το αγροτικό αυτό προϊόν ήδη από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Ο πλούτος που απέφερε στους σταφιδοκαλλιεργητές και εμπόρους δημιούργησαν, με μια υπερβολή προφανώς, έναν πυρετό αντίστοιχο με αυτόν του χρυσού στο Κλοντάϊκ. Και αν στο Κλοντάϊκ ο κίνδυνος ήταν η εξάντληση του χρυσού, στην περίπτωση της Πάτρας τα αίτια της κρίσης ήταν η υπερπαραγωγή σταφίδας και η χαμηλή ζήτησή της από τις ξένες αγορές, απότοκα της ανυπαρξίας σταφιδικής πολιτικής από την κεντρική κυβέρνηση.

Αν και ήδη από τα 1870 είχαν δοθεί τα πρώτα μηνύματα από την αγγλική αγορά, η καταστροφή των αμπελιών στην Γαλλία και το άνοιγμα της γαλλικής αγοράς έδωσαν νέα πνοή στην καλλιέργεια της σταφίδας με αποτέλεσμα να διατεθούν ακόμα περισσότερα κεφάλαια. Ειδικά την περίοδο 1880 – 1882 μεγάλος μέρος του αγροτικού πληθυσμού επιδώθηκε[1] σε ξερίζωμα ελιών, συκιών κλπ για να φυτέψουν σταφιδάμπελους. Η καλλιέργεια σταφίδας απαιτούσε σημαντικό κεφάλαιο και απέδιδε μετά την πάροδο πέντε ετών. Οι τράπεζες, με προεξέχουσα την ΕΤΕ, είχαν ήδη αρχίσει να περιορίζουν τις πιστώσεις τους προβλέποντας ότι η ανεξέλεγκτη μονοκαλλιέργεια της σταφίδας βασιζόταν σε μια ευνοική συγκυρία με ημερομηνία λήξης. Σε όλη την περίοδο του σταφιδικού πυρετού χρηματοδότες του αγροτικού πληθυσμού παρέμειναν οι τοπικοί σταφιδέμποροι που είχαν επεκτείνει την δραστηριότητά τους και στον τραπεζικό (τοκογλυφικό) τομέα.

Όντως αυτή η ημερομηνία λήξεως ήλθε σταδιακά. Η ξαφνική κατάρρευση της τιμής της σταφίδας το 1889 αποτέλεσε την πρώτη προειδοποιήση. Από το 1890 άρχισε η σταθερή πτώση της τιμής και από το 1891 η συρρίκνωση των εξαγωγών. Αιτίες[2] για την μείωση των εξαγωγών ήταν η επανάκαμψη των γαλλικών αμπελιών, η σταφιδοκαλλιέργεια στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, καθώς και η χαμηλή ποιότητα της πατρινής σταφίδας. Χαρακτηριστικό είναι ότι πόλεις όπως το Αίγιο και η Ζάκυνθος δεν επλήγησαν από την πτώση των τιμών. Το 1893 αποτέλεσε το αποκορύφωμα της σταφιδικής κρίσης καθώς η υπερπαραγωγή σε συνδυασμό με την χαμηλή ζήτηση άφησαν απούλητο μεγαλο μέρος της παραγωγής και έριξαν θεαματικά την τιμή.

Τα πρώτα θύματα της κρίσης ήταν οι σταφιδικοί οίκοι (Βουρλούμη κ.λπ.), οι οποίοι κήρυξαν πτώχευση. Τους πτωχευμένους οίκους ακολούθησαν[3] συνδεόμενες οικονομικά με αυτούς επιχειρήσεις. Τα μεγαλύτερα θύματα όμως ήταν οι αγροτικοί και εργατικοί πληθυσμοί της πόλης και των περιχώρων. Οι πρώτοι βρέθηκαν υπερχρεωμένοι σε τοκογλύφους χωρίς προοπτική οικονομικής ανόρθωσης ενώ οι δεύτεροι που πραγματοποιούσαν εργασίες σχετικά με τον καθαρισμό και την συσκευασία της σταφίδας, έχασαν[4] τις δουλειές τους λόγω των πτωχεύσεων. Αν και η σταφίδα δεν είναι προϊόν που απαιτεί ιδιαίτερη βιομηχανική παρασκευή, η Πάτρα είχε γεμίσει[5] με σταφιδεργοστάσια και σταφιδαποθήκες (φορτωτές, σημειωτές, μαουνιέρηδες).

Το ζήτημα βέβαια δεν ήταν τοπικής σημασίας αλλά αντίθετα απασχόλησε έντονα την ελληνική κυβέρνηση καθώς από το λιμάνι των Πατρών πραγματοποιείτο πάνω από το 50% των εξαγωγών σε πανελλήνιο επίπεδο. Η πτώση των εξαγωγών σήμαινε μειωμένη εισαγωγή συναλλάγματος και παράλληλη πτώση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. Οι εφημερίδες, οι πολιτικοί και οι έμποροι ζούσαν στον ρυθμό της κρίσης επιχειρώντας να συντονιστούν για την αντιμετώπισή της δίχως όμως άμεσο αποτέλεσμα. Αντίθετα η ανεργία κάλπαζε και οι πτωχεύσεις συνεχίζονταν με συνέπεια να πραγματοποιούνται συνεχώς ανακατατάξεις στον κοινωνικό ιστό της πόλης. Νεόπτωχοι, τοκογλύφοι, άνεργοι και αγρότες με απούλητη σοδειά συγκεντρώνονται στην πόλη επιβαρύνοντας το ήδη τεταμένο κλίμα. Την ίδια εποχή παρατηρείται[6] η εμφάνιση σοσιαλιστικών και αναρχικών ομάδων με σημαντική επιρροή στον αγροτικό κόσμο, εμφάνιση των οποίων δικαιολογείται λόγω της κοινωνικής και οικονομικής αναταραχής της εποχής.

Δολοφονική επίθεση και ταυτότητα θυμάτων

 

Μέσα σε αυτό το κλίμα έντασης, ο Μάτσαλης επέλεξε να επιτεθεί σε δύο σημαντικούς εμποροτραπεζίτες της εποχής που είχαν επιβιώσει από την οικονομική κρίση. Στην διασταύρωση των οδών Γεροκωστόπουλου & Ρήγα Φεραίου συνάντησε τους δύο φίλους, Φραγκόπουλο και Κόλλα, που επέστρεφαν από τον εκκλησιασμό. Αφού μαχαίρωσε στην καρδιά τον Φραγκόπουλο, επιτέθηκε με όπλο στον Κόλλα, ο οποίος κατόρθωσε να αποφύγει τις επιθέσεις τραυματιζόμενος ελαφρά. Η φύση του περιστατικού αλλά και οι φωνές του τρομοκρατημένου Ανδρέα Κόλλα προσέλκυσαν κόσμο που περικύκλωσε την σκηνή του εγκλήματος. Το σώμα του Διονυσίου Φραγκόπουλου μεταφέρθηκε από τον κόσμο στο φαρμακείο του Μανιάτη, όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Την ίδια ώρα ο Μάτσαλης παρέμεινε στο σημείο κρατώντας σε απόσταση τον κόσμο υπό την απειλή του όπλου και αναμένοντας τις αστυνομικές αρχές, οι οποίες λίγο αργότερα τον συνέλαβαν οδηγώντας τον στα κρατητήρια προκειμένου να διενεργηθούν οι αναγκαίες ανακριτικές πράξεις. Εκεί πραγματοποίησε και την περίφημη δήλωση περί κοινωνίας που αναφέρουμε παραπάνω.

Η στόχευση των θυμάτων του, όπως ομολόγησε και ο ίδιος, ασφαλώς δεν ήταν τυχαία. Επρόκειτο για δύο «καταξιωμένα» τέκνα των Πατρών που είχαν αναπτύξει σημαντική εμπορική και τραπεζική δραστηριότητα. Και οι δύο είχαν να επιδείξουν εντονότατη κοινωνική ζωή, που αποτυπωνόταν σχεδόν καθημερινά στις στήλες των τοπικών εφημερίδων (παλαιότερα στον Φορολογούμενο, ύστερα στον Νεολόγο). Επιτυχημένοι στον επαγγελματικό στίβο, αναμιγμένοι σε κάθε εμπορική πρωτοβουλία (εμπορικός σύλλογος “Ερμής” κ.α.) και με αξιόλογη κοινωνική προσφορά (πλήθος δωρεών στον Δήμο και το Πτωχοκομείο) αποτελούσαν τα χαρακτηριστικότερα δείγματα χρηστών πολιτών. Ο Ανδρέας Κόλλας ήταν γιος του πλούσιου εμπόρου, χιώτη στην καταγωγή, Μιχαήλ Κόλλα, και επικεφαλής ενός εκ των ισχυρότερων εμπορικοτραπεζικών οίκων της Πάτρας. Ο Διονύσιος Φραγκόπουλος, φίλος με τον Κόλλα, ήταν και αυτός εμποροτραπεζίτης και μαζί με τον αδελφό του Αναστάση Φραγκόπουλο διατηρούσαν εμπορικό οίκο. Η οικία του, στην οδό Αγίου Ανδρέου, ήταν μια εκ των μεγαλοπρεπέστερων της Πάτρας και κατά καιρούς είχαν φιλοξενηθεί ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ κ.α. Ακόμα όμως και με βάση αυτή την περιγραφή είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τον συμβολισμό των δύο αυτών μεγάλων ονομάτων στην πατραϊκή κοινωνία αν δεν εστιάσουμε επαρκώς στις τραπεζικές δραστηριότητες που ανέπτυσσαν. Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητο να παρακολουθήσουμε τον τρόπο χρηματοδότησης της αγροτικής οικονομίας και συγκεκριμένα τον ρόλο των ιδιωτών τραπεζίτων της εποχής στην τοπική οικονομία.

Όπως αναφέραμε παραπάνω η σταφιδοκαλλιέργεια απαιτούσε σημαντικό κεφάλαιο που δεν δύνατο να συγκεντρώσουν οι αγρότες. Προέκυπτε δηλαδή ανάγκη χρηματοδότησης. Αν και στην Πάτρα υπήρχαν τράπεζες με έντονη παρουσία (Εθνική Τράπεζα, Ιονική κ.α.), αυτές περιορίζονταν στην δανειοδότηση μόνο του ηγετικού τμήματος της εμπορικής κοινότητας αποφεύγοντας να δανειοδοτήσουν τον φτωχό και αναξιόπιστο αγροτικό πληθυσμό. Οι έμποροι βέβαια με την σειρά τους δάνειζαν σε τοκογλύφους ή απευθείας στον αγροτικό πληθυσμό με τοκογλυφικούς όρους δημιουργώντας έναν αλυσιδωτό δανεισμό. Αυτό το σύστημα διευκόλυνε την ωρίμανση κοινωνικών και πολιτικών αντιθέσεων[7] πολύ νωρίτερα από άλλες γειτονικές περιοχές. Σε τέτοιου είδους συμβόλαια ο τόκος κυμαινόταν γύρω στο 8 με 12%, σίγουρα όμως δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Εκτός αυτού οι έμποροι έθεταν δυσβάσταχτες ρήτρες στην περίπτωση μη αποπληρωμής, ρήτρες που σήμερα θα θεωρούντο καταχρηστικές. Αλλά ακόμα και έτσι ο φτωχός πληθυσμός είχε να αντιμετωπίσει την αμάθεια και την άγνοια περί των νομικών και γραφειοκρατικών υποθέσεων. Και είναι λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι τα ποσοστά[8] όσων δεν κατείχαν τον γραπτό λόγο στην ελληνική κοινωνία ήταν της τάξης του 82,2% το 1870 και 66,2% το 1907. Ώστε σε περίπτωση νομικής αντιπαράθεσης οι αγρότες ήταν εξ’αρχής χαμένοι καθώς ούτε το απαραίτητο μορφωτικό επίπεδο διέθεταν αλλά ούτε και τα χρήματα για να προσλάβουν ικανούς δικηγόρους. Η προτραπεζική αυτή φάση στην οποία βρισκόταν η ελληνική οικονομία ευννοούσε σημαντικούς ελληνικούς και ξένους σταφιδικούς οίκους καθώς εκμεταλλευόμενοι τον έλεγχο την αγροτικής πίστης της περιοχής συγκέντρωναν[9] το σταφιδεμπόριο της πόλης. Σε αυτούς τους οίκους συγκαταλέγονταν οι Φραγκόπουλος και Κόλλας. Και οι δύο καταγράφονται από τους οδηγούς της πόλης να ασκούν τραπεζικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα. Στα τέλη δε του 19ου αιώνα το κράτος μπροστά στην σταφιδική κρίση τους χορήγησε[10] τα πλεονεκτήματα των τραπεζών που έχουν σχέση με την εκποίηση του ενεχύρου, των προϊόντων της γης, των ασωμάτων πραγμάτων κ.λπ. Από την κρίση του 1893 κανένας από τους δύο οίκους δεν επλήγη γι’αυτό και τα χαρτιά τους θεωρούντο πρωτίστης τάξεως.

Την επομένη της δολοφονίας πραγματοποιήθηκε η κηδεία του Διονύσιου Φραγκόπουλου, η οποία περιγράφεται[11] από τον τύπο της εποχής ως εκ των μεγαλοπρεπέστατων θεαμάτων. Την πολυτελή οικία του στην οδό Αγίου Ανδρέου επισκέφθηκε πλήθος κόσμου ενώ παρεβρέθηκε και λόχος στρατιωτών για να αποδώσουν τις απαραίτητες τιμές προς τον τιμηθέντα με τον Σταυρό του Σωτήρος. Εντύπωση επίσης προκάλεσε η μαζική και οργανωμένη προσέλευση πενήντα εμπόρων – μελών του Εμπορικού Συλλόγου “Ερμής” υπό την αρχηγία του προέδρου, Άμβουργερ. Την πομπή συνόδευσε πλήθος κόσμου προς την Μητρόπολη, το δε φέρετρο κρατούσαν οι Μανιάτης, Φραγκίστας, νομάρχης, Αναγνωστόπουλος, Άμβουργερ, πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου “Ερμής”, Τσερτίδης, πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου, και Ανδρέας Σωτηρόπουλος, πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου. Μετά την ακολουθία ο Χρήστος Κορύλλος, γιατρός και πολιτικός, εκφώνησε την καθιερωμένη νεκρολογία παρουσιάζοντάς τον ως επιεικέστατο ως προς τις οικονομικές του συναλλαγές και γενικά ως χρηστό πολίτη που ενδιαφερόταν μόνο για το καλό της πόλης. Έναν χρόνο αργότερα, κατά την επέτειο της δολοφονίας του Φραγκόπουλου, η εφημερίδα “Πελοπόννησος”, που απηχούσε σε μεγαλύτερο βαθμό τις απόψεις του λαού, δημοσίευσε άρθρο[12] με αφορμή άρθρο–αγιογραφία της εφημερίδας Νεολόγος για την προσωπικότητα του Φραγκόπουλου. Στο ανυπόγραφο άρθρο της Πελοποννήσου, το οποίο ξαφνιάζει για την σφοδρότητα της κριτικής του, ο Φραγκόπουλος παρουσιάζεται ως εμπορική και κερδοσκοπική μεγαλοφυϊα που χρησιμοποιούσε τα πλεονεκτήματά του αποκλειστικά γι’αυτόν. Υπήρξε, κατά τον συντάκτη του άρθρου, μια διαρκής αντίδραση για οτιδήποτε προοδευτικό, επωφελείτο από τη διαρκή δυστυχία του τόπου ενώ ενέτασσε το φιλανθρωπικό του έργο στα στενά συμφέροντά του. Η κριτική αυτή, αν και σφροδρή, φαίνεται να είναι η μοναδική που παρουσιάζει την πραγματική εικόνα των δραστηριοτήτων του Φραγκόπουλου και σίγουρα αποτελεί έκπληξη η δημοσίευσή της εκείνη την εποχή. Κατά τον Στάθη Κουτρουβίδη αρθρογράφος της πρέπει να ήταν ο Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο οποίος τον προηγούμενο χρόνο από τις στήλες του Νεολόγου είχε δημοσιέυσει ένα από τα λίγα κείμενα της εποχής που αναζητούσαν πραγματικά τα αίτια της πράξης του Μάτσαλη.

 Ανάκριση & Αυτοκτονία

Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης ο Μάτσαλης δήλωσε αναρχικός και τόνισε κατηγορηματικά πως δεν έχει διασυνδέσεις με κανένα, ισχυρισμό που η αστυνομία δεν δέχθηκε. Δύο ημέρες αργότερα, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα “Νεολόγος” ανέφερε ότι “προς τα πρόσωπα εκείνα δεν είχε καμία αφορμήν” και ότι “λυπόταν διότι αυτοί έτυχε να είναι αντιπρόσωποι του κεφαλαίου”. Στις 6 Νοεμβρίου μεταφέρθηκε στις φυλακές του Κάστρου και την επομένη, για λόγους που δεν έχουν διευκρινιστεί οδηγήθηκε στην απομόνωση. Μετά από λίγα λεπτά παραμονής του στο κελί ακούστηκε ένας εκκωφαντικός κρότος. Από τις μαρτυρίες και τις έρευνες που ακολούθησαν ο Μάτσαλης φέρεται να άναψε ένα φυτίλι πυρίτιδας και να αυτοκτόνησε. Το πτώμα του βρέθηκε αποκεφαλισμένο, δεν έγινε όμως γνωστό που βρήκε την πυρίτιδα.

Από τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία φαίνεται να ήταν όντως μέλος αναρχοσοσιαλιστικής ομάδας, με αδιευκρίνιστο ιδεολογικό χαρακτήρα, που είχε συσπειρωθεί[13] γύρω από την εφημερίδα “επί τα Πρόσω”. Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο ιστορικός Βασίλης Λάζαρης, αν και δεν  ο διευκρινίζει ποια ήταν. Κατά τον τελευταίο το ενδεχόμενο ο Μάτσαλης να ήταν μέλος σε κάποια τεροριστική ομάδα πιθανολογείται, με αρκετή όμως βεβαιότητα, από το ίδιο περιστατικό του θανάτου του, δηλαδή από τον τρόπο που βρήκε την πυρίτιδα, καθώς και από μια έκθεση του Αναρχικού Εργατικού Συνδέσμου στο Διεθνές Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού (1900) όπου ο Μάτσαλης αναφέρεται ως σύντροφος. Η σύνδεση πάντως αυτή, του Μάτσαλη με τον σοσιαλιστικό και αναρχικό χώρο είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει πογκρομ κατά των οπαδών αυτού του χώρου σε μια εποχή που αυτές οι ιδέες έβρισκαν ευήκοα ώτα. Ήδη από τα 1893 λειτουργούσε στην Πάτρα η “Σοσιαλιστική Αδελφότης” με πρόεδρο τον δικηγόρο Βασίλη Δουδούμη. Η ομάδα αυτή υποστήριζε την σοσιαλιστική μεταρρύθμιση και αποτελούσε ένα κράμα διαφόρων υπο-ομάδων με συγκεχυμένο ιδεολογικό χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της κατόρθωσε να ξεπεράσει τα 500 μέλη και να οργανώσει το εργατικό κίνημα συστήνωντας συνδικαλιστικές οργανώσεις (σωματεία σταφιδοκιβωτοποιών κ.α.) που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο[14] σε μελλοντικές απεργίες. Το 1895 διαλύθηκε και διασπάστηκε σε μικρότερες ομάδες εκ των οποίων η μια ήταν η χριστιανοσοσιαλιστική ομάδα του Αρνέλλου. Συμπερασματικά η ύπαρξη πολιτικών φορέων τέτοιου χαρακτήρα αποδεικνύει τις ζυμώσεις που πραγματοποιούντο εκείνη την εποχή με φόντο την οικονομική κρίση που μάστιζε τον πατραϊκό λαό.

Αυτές οι ομάδες βρέθηκαν αμέσως στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών, οι οποίες και προχώρησαν σε αθρόες συλλήψεις μελών σοσιαλιστικών οργανώσεων αλλά και παντελώς ασχέτων ανθρώπων με το συγκεκριμένο περιστατικό. Υπολογίζεται ότι συνολικά συνελήφθησαν[15] τριάντα άτομα. Αναμεσά τους ήταν ο διευθυντής της αναρχικής εφημερίδας “Επί τα πρόσω”, Μαγκανάρας, ο δικηγόρος και πρόεδρος των σοσιαλιστών, Β. Δουδούμης, ο Αρνέλλος, ο πυργιώτης Π. Κοτζιάς κ.α. Παράλληλα διακόπηκε η λειτουργία της εφημερίδας “Επί τα Πρόσω” και κατασχέθηκε το αρχείο της. Συλλήψεις πραγματοποιήθηκαν σε όλη την Δυτική Πελοπόννησο, την Αθήνα και τον Πειραιά. Στον περιοδικό τύπο υπήρξαν δημοσιεύματα σχετικά με διασύνδεση του Μάτσαλη και των λοιπών αναρχικών οργανώσεων με Ιταλούς διαννοούμενους που είχαν καταφύγει στην Πάτρα το 1849, πληροφορίες που δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται[16] με την πραγματικότητα.

Ενάντια στην πρακτική της αστυνομίας στάθηκε ο εισαγγελέας Στυλιανός Οικονόμου, πρώην συντάκτης της εφημερίδας “Ακρόπολις” και μεταφραστής του βιβλίου “Γυνή και Κοινωνισμός” του Μπέμπελ. Ο Οικονόμου, ο οποίος έβλεπε μάλλον με συμπάθεια τους σοσιαλιστές, κατόρθωσε[17][18] να περιορίσει τις συλλήψεις των σοσιαλιστών. Δεν διέφυγε πάντως της κριτικής των εφημερίδων για τους χειρισμούς του καθώς εφημερίδα των Αθηνών απαίτησε[19] την σύλληψη του επειδή είχε μεταφράσει το παραπάνω σοσιαλιστικό έργο.

Αντιδράσεις εφημερίδων και τρομοκρατία

 

Μετά την δολοφονία Φραγκόπουλου επικράτησε από τις εφημερίδες της εποχής ένα γενικότερο κλίμα τρομοκρατίας σχετικά με τις ιδέες του αναρχισμού και του σοσιαλισμού. Οι διευθύνσεις των εφημερίδων είχαν δώσει εντολή[20] στους ανταποκριτές τους να στέλνουν κάθε λεπτομέρεια σχετικά με το συμβάν. Ήδη από τις πρώτες ημέρες οι στήλες των εφημερίδων άρχισαν να γεμίζουν με πληροφορίες για τις δράσεις αναρχικών. Στον αθηναϊκό και πατραϊκό τύπο διαφαίνεται ένα έντονο αρνητικό κλίμα όχι μόνο προς τον Μάτσαλη, όπως θα ανέμενε κανείς, αλλά και προς όλες τις προοδευτικές ή ανατρεπτικές ιδέες, που εκδηλώνεται τις περισσότερες φορές με πομπώδεις φράσεις και αφορισμούς. Λίγοι είναι αυτοί που θα αναζητήσουν ειλικρινώς τα πραγματικά αίτια των πράξεων του Μάτσαλη χωρίς να σταθούν σε ιστορίες και πληροφορίες αμφιβόλου αξιοπιστίας και προελεύσεως. Ιστορίες βέβαια με τις οποίες διανθίζονταν καθημερινά τα ημερήσια φύλλα του τύπου ιντριγκάροντας την κοινή γνώμη και εκτοξεύοντας τις ημερήσιες κυκλοφορίες. Για τον Μάτσαλη άλλωστε επιστρατεύεται ο Λομπρόζο και κάθε είδους εγκληματολογική θεωρία που να περιγράφει το προφιλ του κακοποιού στοιχείου.

Και αν στις περιπτώσεις των κομμουνιστών που συνελλήφθησαν στην Πάτρα το 1877, ο Κωνσταντίνος Φιλόπουλος, εκδότης της εφημερίδας “Φορολογούμενος”, αναρωτιόταν[21] πως το πνεύμα των νέων διεστράφη σε τέτοιον βαθμόν αν και οι νέοι αυτοί ανήκουσιν εις οικογένειας χρηστάς διακριθείσας πάντοτε επί φρονήμασε συντηρητικοίς, στην περίπτωση του Μάτσαλη είτε δεν τέθηκε το ερώτημα λόγω της ταπεινής του καταγωγής είτε εφευρεύθηκαν μυθεύματα που να εξηγούν την επαφή του με τον αναρχισμό λόγω της πρότερης εγκληματικής του φύσης. Για παράδειγμα η εφημερίδα ΑΣΤΥ πληροφορεί το αναγνωστικό της κοινό πως ο Μάτσαλης είχε καταδικαστεί σε πενταετή ειρκτή για έγκλημα ακατανόμαστο, ήταν δε στη φυλακή όταν ανέπτυξε ανατρεπτικές ιδέές. Από την επομένη της δολοφονίας πολλές ιστορίες θα κυκλοφορήσουν για την προσωπικότητα και τις τελευταίες κινήσεις του Μάτσαλη πριν την δολοφονία. Ανέγίνωσκε περιγραφάς της δολοφονίας του Καρνώ, καταφέρετο απροκάλυπτα εναντίον των πλουσίων και άλλα πολλά του αποδόθηκαν από τον τύπο της εποχής.

Κριτική Πελοποννήσου σε Φραγκόπουλο

Στο ίδιο φύλλο δεν ήταν σπάνιο να δημοσιεύονταν αντιφατικές πληροφορίες μεταξύ τους που πολλές φορές αναιρούσαν μέρος της κεντρικής ιδέας του άρθρου. Για παράδειγμα διαβάζουμε στο ίδιο άρθρο ότι ο Μάτσαλης ήταν κακούργος, ήθελε να φονεύσει άλλους τέσσερεις, είχε διαπράξει έγκλημα ακατονόμαστο (και άλλα τέτοια) αλλά εξαιρουμένου του κατά των πλουσίων πάθους του, ήταν κατά τα λοιπά φιλησυχώτατος χωρίς να έχει δυσαρεστήσει ποτέ κανέναν. Η τελευταία πληροφορία βέβαια στερείται της σημασίας της καταλαμβάνοντας δυσανάλογα μικρή έκταση σε σχέση με τις υπόλοιπες αρνητικές πληροφορίες.

Το μεγαλύτερο βέβαια θύμα της όλης ιστορίας, αν δεν είναι ο Μάτσαλης, είναι ο ίδιος ο σοσιαλισμός και οι λοιπές περιθωριακές ιδέες της εποχής. Και παρά τις διαβεβαιώσεις που δίνουν κατά καιρό οι δημοσιογράφοι της εποχής (είναι άδικο να καταγγέλουμε τον σοσιαλισμό, διοτι δολοφονοι προσπαθούν να διπλωθούν εις την λευκήν σημαίαν του), ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισαν τις συλλήψεις από τις αστυνομικές αρχές των διαννοουμένων και των οπαδών του σοσιαλισμού αποτελεί τρανταχτή διάψευση της αγνότητας των προθέσεών τους. Το σκηνικό τρομοκρατίας κατασκευάζεται σε δύο στάδια που διεξάγονται παράλληλα: το πρώτο στάδιο είναι η αποδόμηση του σοσιαλισμού και των λοιπών ιδεών και το δεύτερο η δημοσίευση ειδήσεων σχετικά με κακοποιά στοιχεία που σχετίζονται με τις ανατρεπτικές ιδέες. Στην τακτική της συκοφάντησης αυτών των ιδεών που κατά κανόνα φαίνεται να ακολούθησαν οι εφημερίδες της εποχής υπάρχουν και εξαιρέσεις, οι οποίες έχουν να κάνουν περισσότερο με τον δημοσιογράφο ή τον συνεντευξιαζόμενο και λιγότερο με την πολιτική της εφημερίδας.

Για την αποδόμηση των ιδεών αυτών καλούνται και προσωπικότητες της εποχής όπως ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιος Στρέιτ, πατρινός στην καταγωγή. Ο τελευταίος, αφού εκφράζει αρνητικές απόψεις για τον σοσιαλισμό, αποφαίνεται πως δεν δύναται να υπάρξει καμία σύγκριση του Έλληνα εργάτη, “του τρώγοντος τας περισσοτέρας ημέρας της εβδομάδας κρέας και μη πιεζόμενου, με του Άγγλου ή του Γερμανού, του ριγούντος υπό το δριμύ κλίμα της πατρίδος του” καθώς οι εργάτες είναι στην Ελλάδα “κατά το μάλλον ή ήττον πάντε οικονομούντες”. Στην δε τελευταία ερώτηση του δημοσιογράφου για τον αν θεωρεί πως πρέπει οπωσδήποτε να ενισχυθεί η εργατική τάξη, ο δημοσιογράφος εισπράττει την εξής γλαφυρή απάντηση: “Αυτό δεν θα ήτο άσχημον, αλλά δεν είνε και απαραίτητον. Οι εργάται μας εν συγκρίσει προς τους συναδέλφους των της δυτικής Ευρώπης είνε ευτυχείς”.

Ο δημοσιογράφος του Νεολόγου, Μιχαήλ Σακελλαρίου, επιχείρησε να προχωρήσει σε μια πιο βαθειά ανάλυση αναζητώντας τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν τον Μάτσαλη σε αυτή την πράξη. Σημειώνω μεταξύ άλλων: 

 “η εμφάνισις του Μάτσαλη δεν ημπορεί να αποδοθή σοβαρώς εις θεωρητικήν τινα ώθησιν και εξέγερσιν. Πρέπει εις τα βάθη της κοινωνίας να ενυπάρχη κάτι τι φυσικόν, πραγματικόν, αληθές, πρέπει να υφίσταται ισχυρά τις ανισορροπία, δια να προσδώση εις τας θεωρητικάς διδασκαλίας το κύρος και την αυθεντίαν. Παράβολους δράστας δεν δημιουργούν αι ψιλαί θεωρίαι εξημμένων τινων κεφαλών, ως πιστεύουσι τίνες, είναι το εξαγόμενον σφοδρών ψυχικών παθήσεων και οικονομικών δυστυχημάτων”. 

Σε μια ανάλυση[22] που βρίθει όρων και λέξεων προερχόμενων από την εκκλησιαστική παράδοση και την ελληνική μυθολογία ο Σακελλαρίου εκφράζει μέσα από το περιστατικό την βαθύτερη ανησυχία του για την οικονομική και δημοσιονομική πορεία της χώρας, η συνέχιση της οποίας δύνατο να οδηγήσει σε παρόμοια περιστατικά, ενώ παράλληλα αποζητά την εμφάνιση μιας νέας ηγετικής μορφής παρομοιάζοντάς την με τον Ηρακλή που θα βγάλει την χώρα από το τέλμα οδηγώντας της στην ακμή.

Η αθηναϊκή εφημερίδα ΑΣΤΥ την επομένη της δολοφονίας κυκλοφορεί με τον τίτλο “Όχι σοσιαλιστικής αλλά κοινός κακούργος”.  Αρνούμενη να τον θεωρήσει φορέα κοινωνιστικών ιδεών, τον χαρακτηρίζει παράφρωνα που απλά παρερμήνευσε τις κοινωνιστικές θεωρίες. Κατά τον ίδιο δημοσιογράφο αυτές δεν δύνανται να εφαρμοστούν στην Ελλάδα καθώς απουσιάζουν οι βασικοί όροι της αναπτύξεως αυτών. “Παρ’ημιν αι εργατικαί τάξεις δεν πένονται, ουδ’εδοκίμασαν ποτε τα δεινά της πείνης και της ελλείψεως στέγης, ως συμβαίνει αλλαχού κατ’αριθμόν ετησίως αυξάνοντα και διασείοντα τας βάσεις της κοινωνίας και της πολιτείας”. Φτάνει δε στο σημείο να αποφανθεί πως  

“ο εργατικός πληθυσμός εν Ελλάδι διάγει βίον σχετικώς άνετον και μη επαπειλούμενον υπό κρίσεως οιασδήποτε”.

Στην περίπτωση της συνέντευξης του Γουναράκη, καθηγητή πολιτικής οικονομίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, τα πράγματα είναι διαφορετικά και μάλλον πιο ρεαλιστικά. Αφού καταδικάζει το έγκλημα, εφιστά την προσοχή του στην οικονομική κρίση που πλήττει την Πάτρα και συγκεκριμένα τους εμπόρους, τους εργάτες και τους αγρότες. “Ο πλούτος των σταφιδοπαραγωγών, των γεωργών δια των κρίσεων μειούται, εκλείπει και συνεκλείπει και ο πλούτος του εμπορίου και της βιομηχανίας δια των εμπορικών και βιομηχανικών κρίσεων, αλλ’ακριβώς τότε, όταν ο πλούτος των πλουσίων τών μειούται και ελείπη, όταν συνεπεία της μειώσεως ταύτης του κεφαλαίου μειούται και το ημερομίσθιον και εκζητήται υπό των εργατών η εργασία, τότε ο πλούτος των τραπεζιτών, όχι μόνον δεν μειούται, δεν συνυποφέρει μετά της γενικής καχεξίας, αλλ’απ’εναντίας αναλμβάνει ευεκτώς, αυξάνεται αλματικώς, απιστεύτως πολλαπλασιάζεται”. Και καταλήγει: 

“διότι εν τοιαύτη περιστάσει λαμβάνει το χρήμα μεγίστην αξίαν, διότι αποβάλλουσιν από της αξίας των τα αγροτικά, τα αστικά κτήματα και η λοιπή κινητή και ακίνητος ιδιοκτησία. Ο ατυχής Φραγκόπουλος ήτο τραπεζίτης και ηγόραζεν αστικάς ιδιοκτησίας εν Πάτραις κατά τους ατυχείς αυτούς χρόνους”.

Επίλογος

Στα τέλη του 19ου αιώνα η πατραϊκή κοινωνία υπέστη απότομες κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές. Η ταχεία ανάπτυξη της καλλιέργειας της σταφίδας έβγαλε τις γυναίκες από το σπίτι και τις ενέταξε στον εργατικό ιστό ενισχύοντας το οικογενειακό εισόδημα. Ο πλούτος των εμπόρων και των τραπεζιτών της εποχής, αλλά και οι συνήθειες των ξένων, δημιούργησαν μια κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, η οποία όμως σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να ανταποκρινόταν στην καθημερινή ζωή των εργατών και των αγροτών. Οι τελευταίοι παρασυρμένοι από τον πυρετό της σταφίδας προχώρησαν σε ασύμφορους δανεισμούς. Όταν η τιμή της σταφίδας κατέρρευσε και η κρίση ξέσπασε οι συνέπειες στην πατραϊκή οικονομία ήταν τραγικές. Η belle epoque υπήρξε πραγματικότητα για έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων, όχι όμως και για τους κατοίκους των φτωχών συνοικιών της πόλης.
Μια πόλη – λιμάνι σαν την Πάτρα δεν θα ήταν δυνατό να μην έχει την ανάλογη πολιτική κίνηση. Η εποχή ευννόησε, λόγω της κρίσης, την εμφάνιση νέων τάσεων που ρύθμιζαν τελείως διαφορετικά τις κοινωνικές σχέσεις. Ο Μάτσαλης ήταν άνθρωπος της εποχής του και η πράξη του γεννήθηκε μέσα από τις επικρατούσες οικονομικές συνθήκες. Η ανικανότητα του κράτους να συντονίσει την καλλιέργεια της σταφίδας και να αποτρέψει το σύνολο του αγροτικού πληθυσμού της περιοχής να στραφεί σε αυτή αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες που ώθησαν μερίδα των πολιτών να ασπαστούν τέτοιες θεωρίες. Την κρίσιμη στιγμή “οι αμπελουργοί αποδείχτηκαν ένα σύνολο ασταθές, άναρχο και βίαο στις εκδηλώσεις της δυσφορίας του και στις αντιδράσεις του, έτοιμο να διαλυθεί με την ίδια ευκολία που δημιουργήθηκε”[23].  Η τοπική ηγετική τάξη, αν και ήταν από τις πρώτες που αντιλήφθηκε το νόημα ύπαρξης ενός εμπορικού συλλόγου (Εμπορικός σύλλογος Ερμής), λίγα έπραξε για να ταρακουνήσει το κράτος. Η ισχύς που είχε συγκεντρωθεί από μερικούς εξαγωγικούς οίκους αλλά και η ταύτιση των διευθυντών αυτών με την τοκογλυφία και την εκμετάλλευση του αγροτικού πληθυσμού ίσως αποτέλεσε έναν από τους πολλούς λόγους αυτής της απραξίας. Σίγουρα πάντως υπήρξε ένας από τους βασικούς λόγους που ο Μάτσαλης επέλεξε να δολοφονήσει τον Φραγκόπουλο. Στο ιστορικό μυθιστόρημα “Πριμαρόλια” της Αθηνάς Κακούρη περιγράφεται η δολοφονία του Φραγκόπουλου με κάποιες βέβαια μυθιστορηματικές διαφοροποιήσεις (π.χ. στη θέση του Φραγκόπουλου είναι ο Παντελής Σκούρκος). Στην κορύφωση του δράματος, εκεί δηλαδή που δολοφονείται ο Σκούρκος από έναν μπαλωματή, η Κακούρη περιγράφει[24] την σκηνή που ο Σκούρκος αντιλαμβάνεται από μακριά την παρουσία του μπαλωματή και αναλύει κάποιες σκέψεις περί ελευθερίας (του εμπορίου) από τη δικιά του οπτική:

    “Είδε από μακριά τον Πέτρο τον μπαλωματή να κάθεται στο μαρμάρινο χείλος της μεγάλης γούρνας. Τον κοίταξε χωρίς να του δώσει σημασία – ελεύθερος ήταν ο καθένας να τεμπελιάζει όσο ήθελε και ελεύθερος ήταν να κλαίει κατόπιν την φτώχεια του, φθάνει να μην εμπόδιζε και την ελευθερία του κυρίου Παντελή να εμπορεύεται και να ενεργεί κατά το δοκούν. Η ελευθερία ήταν για τον Σκούρκο ιερό δικαίωμα, που δεν επιδεχόταν κανέναν περιορισμό, όσο την εξασκούσε ο ίδιος. Αδέσμευτη λάτρευε την δική του ελευθερία ο κύριος Παντελής. Αδέσμευτη λάτρευε και ο Παντελής ο μπαλωματής τη δική του δικαιοσύνη.”

    ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
   
[1] Μούλιας Χρήστος, Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, εκδόσεις περί τεχνών, Πάτρα 2000, σελ. 245
[2] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, σελ. 254 - 255
[3] Καλαφάτης Θ., Πίστη και οικονομικός μετασχηματισμός στην Δυτική Πελοπόνησσο, εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, τόμος γ΄, σελ.189 - 190
[4] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, σελ. 259
[5] Σωτηρόπουλος Λεωνίδας, Η Πάτρα τον 19ο και 20ο αιώνα, στο συλλογικό έργο Η πολιτιστική φυσιογνωμία της Πάτρας, εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα 1997, σελ.184
[6] Μπακουνάκης Νίκος, Πρωτεύουσα της Σταφίδας, ένθετο “Επτά Ημέρες” εφημερίδας “Η Καθημερινή”, Αθήνα 1999, σελ. 13
[7] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, σελ. 442
[8] Βαξεβάνογλου Αλίκη, Οι έλληνες κεφαλαιούχοι (1900 – 1940), εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1994, σελ. 131
[9] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, σελ. 452
[10] Μπακουνάκης Νίκος, Πάτρα 1828 - 1860, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1995, σελ. 132
[11] Καΐκα – Μαντανίκα Γιώτα, Το πτερόν εις τον πίλον, εκδόσεις Πικραμένος, Πάτρα 2009, σελ. 251
[12] εφημερίδα Πελοπόννησος, 4 Νοεμβρίου 1897, φύλλο 1997, σελ.1
[13] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 – 1900, σελ. 160
[14] Το Λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828 - 1900, σελ. 160
[15] Μαρασλής Αλέκος, ιστορία της Πάτρας, Πάτρα 1983, σελ. 201
[16] Μούλιας Χρήστος, Ιστορικά Σημειώματα 1, εκδόσεις περί τεχνών, Πάτρα 2008, σελ.62
[17] Μαρασλής Αλέκος, σελ. 201
[18] Λάζαρης Βασίλης, Πολιτική ιστορία της Πάτρας, αχαϊκές εκδόσεις, τόμος Β΄, σελ.313. Στο βιβλίο του Λάζαρη μπορεί να διαβάσεις κανείς αρκετά αναλυτικά τα γεγονότα της δολοφονίας του Φραγκόπουλου από τον Μάτσαλη στις σελίδες 309 με 318.
[19] Μαρασλής Αλέκος, σελ. 201
[20] Λάζαρης Βασίλης, σελ.314
[21] εφημερίδα Φορολογούμενος, 20 Μαΐου 1872, φύλλο 142, άρθρο του Κωνσταντίνου Φιλόπουλου
[22] εφημερίδα Νεολόγος Πατρών, 5 Νοεμβρίου 1898, φύλλο 808, σελ. 1
[23]  Μπακουνάκης Νίκος, Η Πάτρα τον 19ο αιώνα, από το συλλογικό έργο Πάτρα, από την αρχαιότητα έως σήμερα, εκδόσεις Κότινος, Πάτρα 2005, σελ. 281
[24] Κακούρη Αθηνά, Πριμαρόλια, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2005, σελ. 680

Πηγή: http://istorika-8emata.blogspot.gr

Η Λατινική Αμερική τιμά τη μνήμη της Βιολέτα Πάρρα

Η Βιολέτα Πάρρα (4 Οκτωβρίου 1917 – 5 Φεβρουαρίου1967) ήταν μια από τις σημαντικότερες συνθέτριες και τραγουδίστριες στη Λατινική Αμερική. Έχει διασώσει τις φωνές και τις ιστορίες των αγροτών στην πατρίδα της, τη Χιλή.

47 χρόνια μετά το θάνατό της, τα τραγούδια της - που έφεραν την επανάσταση στη λαϊκή  μουσική  στη δεκαετία του '50 και του '60 - εξακολουθούν να ζωγραφίζουν την εικόνα μιας σπουδαίας γυναίκας  και  καλλιτέχνιδας, που έπαιξε, σύνθεσε, ζωγράφισε, έφτιαξε γλυπτά και χειροτεχνήματα.

Τραγούδια όπως τα "Gracias a la vida" ή "Volver a los diecisiete", μεταξύ άλλων, και 83 αυτοβιογραφικά τραγούδια της θα απεικονίζουν τη ζωή της για πάντα.

Η Βιολέτα Πάρρα ήταν μια διάσημη καλλιτέχνις από τη Χιλή. Ήταν κυρίως συνθέτρια και τραγουδίστρια, ενώ παράλληλα ζωγράφιζε, κεντούσε και έκανε λαογραφικές έρευνες γύρω από τη μουσική. Αρκετά από τα τραγούδια της, που συνδυάζουν τον παραδοσιακό και το σύγχρονο ήχο, διασκευάστηκαν αργότερα από ερμηνεύτριες, όπως η Mercedes Sosa και η Joan Baez. Στην ταινία αυτή παρακολουθούμε την ταραχώδη ζωή της, από την παιδική της ηλικία μέχρι την αυτοκτονία της, και διακρίνουμε τις ιδιαιτερότητές της ως προς την καλλιτεχνική της δουλειά και τις πεποιθήσεις της γύρω από αυτή.

   Η Βιολέτα γεννήθηκε σε ένα χωριό της Χιλής σε μια πολυμελή οικογένεια. Ο πατέρας της, δάσκαλος και ερασιτέχνης μουσικός, όταν πεθαίνει, της αφήνει την ξύλινή του κιθάρα. Έτσι από μικρή η Βιολέτα αρχίζει και παίζει, συνθέτει και τραγουδά.

   Αργότερα την καλούν στην Πολωνία για να συμμετάσχει σε μια γιορτή νέων καλλιτεχνών, ενώ παράλληλα στη χώρα της διεξάγει λαογραφική έρευνα προσπαθώντας να βρει ηλικιωμένους τραγουδιστές της παραδοσιακής μουσικής, για να καταγράψει το υλικό τους.

   Αργότερα, έχοντας χάσει ένα παιδί και έχοντας φύγει μακριά ο σύζυγός της, γνωρίζει τον Ζιλμπέρ, έναν νεαρό Ελβετό φλαουτίστα, τον οποίο ερωτεύεται και φεύγουν μαζί για την Ευρώπη, όπου προσπαθεί να εκθέσει έργα της στο Λούβρο και να παίξει μουσική μπροστά σε κοινό. Όμως, απογοητεύεται από το καθώς πρέπει κοινό των επίσημων δεξιώσεων στην πρεσβεία ή από τη διαφορετικότητα της κουλτούρας των Ευρωπαίων.

   Αποφασίζει, λοιπόν, να επιστρέψει στη Χιλή στα δυο παιδιά της και να στήσει έναν χώρο στην εξοχή, ο οποίος θα είναι ταυτόχρονα σπίτι της και χώρος ελεύθερης έκφρασης και τέχνης, με μουσικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις για ανθρώπους που βλέπουν την τέχνη ως δημιουργία κι όχι ως μέσο βιοποριστικό. Παρά τη μεγάλη της φήμη, προτιμά να ζήσει φτωχικά, ενώ ο Ζιλμπέρ φεύγει για τη Βολιβία, όπου συνεργάζεται με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα.

   Απογοητευμένη που δεν μπορεί να προσφέρει πολλά στα παιδιά της, αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή της στα 1967. Ήταν μόλις 50 ετών.( /noizy.gr)

Κατεβάστε το άλμπουμ
Anthología της Βιολέτα Πάρρα

Το μεγάλο μας τσίρκο

«Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι μην έχεις πια την πείνα για καμάρι.

Οι αγώνες πούχεις κάνει δεν φελάνε το αίμα το χυμένο δεν εξοφλάνε»
 Ι. Καμπανέλης
 

   Μέσα σε μια σκοτεινή πολιτικά περίοδο μόνο η τέχνη δίνει διέξοδο στον πολίτη, που έχει στερηθεί πολλές από τις ελευθερίες του. Η τέχνη σαν διέξοδος και δίαυλος έκφρασης δίνεται στην υπέρτατη μορφή της, σαν μουσική θεατρική παράσταση την περίοδο της Χούντας των συνταγματαρχών από τον συγγραφέα-ποιητή Ιάκωβο Καμπανέλλη και τον συνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο. Τριάντα εννέα χρόνια μετά την πρώτη του παρουσίαση, το έργο των δύο κορυφαίων δημιουργών εξακολουθεί και είναι επίκαιρο, μιας και μια άλλη μορφή άλωσης - καταπίεσης μαστίζει και σήμερα τη χώρα.

Το πραξικόπημα της Χούντας των συνταγματαρχών ήταν μια ευκαιρία να αποδείξει περίτρανα, πως ο ελληνικός λαός μπορεί να αντισταθεί με όλα τα μέσα. Οι άνθρωποι των γραμμάτων, του θεάτρου, η νεολαία και η εργατιά ανέπτυξαν μια ποικιλόμορφη αντίσταση στους εντολοδόχους των Αμερικανών. Πέραν από το πολυτεχνείο, που υπήρξε η κορύφωση του αγώνα του ελληνικού λαού, τα ποιήματα, τα θεατρικά, τα τραγούδια και τα συνθήματα εμπνέουν μέχρι σήμερα τους νέους. Το 1973 και ενώ η Χούντα έδειχνε ακόμα πανίσχυρη, ο Κώστας Καζάκος και η Τζένη Καρέζη ανεβάζουν στο θέατρο «ΑΘΗΝΑΙΟΝ» τη θεατρική παράσταση «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο». Στο έργο συμμετείχε ο Νίκος Ξυλούρης ερμηνεύοντας τα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου, ο Διονύσης Παπαγιανόπουλος, που έπαιζε πολλαπλούς ρόλους, και πολλοί άλλοι .

Το έργο, μέσα από τις κωμικοτραγικές του ιστορίες, στόχο είχε την αφύπνιση του ελληνικού λαού ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, που του είχε επιβληθεί. Οι παραστάσεις ήταν ολοένα και μαζικότερες. Σύντομα η λογοκρισία της Χούντας έβαλε στο στόχαστρο της το έργο «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο». Η επιτροπή λογοκρισίας μάταια προσπαθούσε να βρει στοιχεία. Τα κείμενα όμως ήταν αλληγορικά γραμμένα και οι «σπόνδυλοι» δίνονταν στη επιτροπή ανακατεμένοι. Μέσα από σατιρικά και δραματικά νούμερα, αλλά και τραγούδια, γινόταν μια αναδρομή στην ιστορία της Ελλάδας από την Τουρκοκρατία, τον Όθωνα και τους υπόλοιπους κυβερνήτες της ανεξάρτητης Ελλάδας ως την Μικρασιατική καταστροφή και τον πόλεμο του ʽ40 . Ο βασικότερος ήρωας του έργου ήταν ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης (Παπαγιανόπουλος), που αλληγορικά ο θεατρικός συγγραφέας τον τοποθετεί στην επανάσταση της 3ης του Σεπτέμβρη 1843, μέσα από τη οποία ο ελληνικός λαός διεκδίκησε Σύνταγμα, και καλούσε τους Έλληνες σε νέο ξεσηκωμό. Οι αναλυτές προσπαθούσαν να βρουν αντικαθεστωτικές εκφράσεις, όμως τα λόγια του Κολοκοτρώνη ήταν υπεράνω κάθε υποψίας.

Η παράσταση «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο» είχε μεγάλη απήχηση στο αθηναϊκό κοινό και λόγω της μεγάλης προσέλευσης (περίπου 400 χιλιάδες εισιτήρια) οι παραστάσεις χαρακτηρίστηκαν εκ των υστέρων οι μαζικότερες πολιτικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας μέχρι το Πολυτεχνείο. Η Χούντα σύντομα κατάλαβε ότι ενέκρινε ένα αντιστασιακό έργο και έβαλε στο στόχαστρο και πάλι την παράσταση. Συνέλαβαν την Τζένη Καρέζη και την άφησαν στην απομόνωση για ένα μήνα. Τον Νοέμβριο του 1973, όταν αποφυλακίστηκε η Καρέζη επέστρεψε στο θέατρο αποφασισμένη και συνέχισε την ίδια ακριβώς παράσταση που έμεινε στην ιστορία. Από «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο» οι φοιτητές υιοθέτησαν συνθήματα που ακούγονταν στην παράσταση όπως «ΨΩΜΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΦΩΝΗ ΛΑΟΥ, ΟΡΓΗ ΘΕΟΥ», τα οποία ακούστηκαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Οι Καρέζη, Καζάκος, και Ξυλούρης συμμετείχαν στην εξέγερση. Τρεις μέρες μετά στο σπίτι της Καρέζη και του Καζάκου φιλοξενούνται αρκετοί ηθοποιοί, όπου με κάθε μυστικότητα φτιάχνουν αντίγραφα της ραδιοφωνικής εκπομπής του Πολυτεχνείου. Οι χουντικοί καταφτάνουν στο χώρο και συλλαμβάνουν ξανά την Τζένη Καρέζη. Με την αποφυλάκιση της δεν το βάζει κάτω. Ξανανεβάζει, μαζί με τους υπόλοιπους την παράσταση. Η Χούντα όμως δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια. Κάθε βράδυ έστελνε στο θέατρο μυστικούς αστυνομικούς, οι οποίοι σημείωναν τις φράσεις με τις οποίες οι θεατές χειροκροτούσαν. Τότε άρχισε ο πόλεμος νεύρων εναντίον της Καρέζη και του Καζάκου. Μέρα παρά μέρα οδηγούνταν ενώπιον του στρατιωτικού ανακριτή, ο οποίος τους απειλούσε ότι θα τους στείλει για «διακοπές». Τελικά ο Καζάκος και η Καρέζη συλλαμβάνονται. Στη φυλακή δεν βασανίστηκαν σωματικά όσο ψυχικά . Στις 15 του Δεκέμβρη η Καρέζη και Καζάκος αποφυλακίζονται. Στις 22 του ίδιου μήνα οι παραστάσεις ξαναρχίζουν. Στην πρεμιέρα οι αστυφύλακες βρίσκονταν στους διαδρόμους όρθιοι και κατασκοπεύουν το κοινό. Στο τέλος της παράστασης βροχή από λουλούδια έπεσε στην σκηνή. Συγκεκριμένα ήταν κόκκινα γαρύφαλλα τα οποία ο κόσμος είχε κρυμμένα. Όταν έπεσε η αυλαία η Καρέζη συγκινημένη ψιθύρισε «ναι, μπορώ να ξανακάνω φυλακή εάν χρειαστεί».

Το «Μεγάλο Μας Τσίρκο» ήταν μια παράσταση σταθμός στην ιστορία. Συνδύαζε καλλιτεχνική αρτιότητα, συναίσθημα, ταλέντο αλλά κυρίως πολιτική αφύπνιση. Το έργο και οι συντελεστές του στάθηκαν απέναντι στο τέρας της δικτατορίας χωρίς κανένα φόβο. Ο κόσμος και αυτός ατρόμητος στήριξε την παράσταση και κατάφερε να την έχει σαν όπλο για την ανατροπή της πανίσχυρης Χούντας. Χωρίς καμία υπερβολή το «Μεγάλο Μας Τσίρκο» συνέβαλε ουσιαστικά στη σπίθα που άναψε τη φλόγα της εξέγερσης. Αποδεικνύεται για ακόμη μια φορά το πόσο μπορεί να επηρεάσει η τέχνη τις συνειδήσεις των ανθρώπων.

Όταν ζήτησαν από τον Ξαρχάκο επανειλημμένα να πει δυο λόγια για την παράσταση εκείνος τελικά εξήγησε ότι δεν ήταν η ειδικότητα του να πει δυο λόγια, αλλά από την πρώτη στιγμή θα μπορούσε να έχει δύο νότες. Η Τζένη Καρέζη μέσα σε αλλά είπε για «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο» και τον συγγραφέα, «όλα αυτά θα έπρεπε να ειπωθούν ρωμαίικα, ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θά'πρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο ,άπιαστο σχεδόν. Χρειαζόμασταν ένα συγγραφέα με ταλέντο, πείρα και γνώση. Απευθυνθήκαμε στον Καμπανέλλη γιατί, εκτός απʼ αυτά, διαθέτει και ένα ακόμα ακριβό στοιχείο. Στα έργα του κτυπάει πυρετικά, σπαρακτικά και γνησία ο σφυγμός αυτής της ράτσας.»

Ο Κώστας Καζάκος, ο δεύτερος πρωταγωνιστής της παράστασης, είπε χαρακτηριστικά : «Όπως στη λαϊκή μας τέχνη,σ υνδυάστηκε κι εδώ το χοντρό γέλιο με τη λεπτότερη σάτιρα και ο σαρκασμός για μια εθνική καρπαζιά με τη δυνατότερη εθνική ανάταση». Ο συγγραφέας του έργου, Ιάκωβος Καμπανέλλης, στο πρόγραμμα της παράστασης αναφέρει, «πριν γράψω ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ είχα πει πολλές φορές, σε πολλές περιστάσεις, ότι ο τόπος μας μοιάζει με τον Κρόνο, το θεό που τρώει τα παιδιά του. Πότε τό΄λεγα θυμωμένος, πότε γελώντας, πότε απλώς για νʼ απαντήσω σε κάτι. Ποτέ όμως δεν το είπα στα αστεία. Το ίδιο σοβαρά έχω πει αρκετές φορές, πως αν κάνεις στα νιάτα σου κάτι σημαντικό πολύ γρήγορα μεταμορφώνεται σε ατομικό προπατορικό αμάρτημα που δεν σʼ αφήνει σε χλωρό κλαρί. Τα παραπάνω δεν μου ήρθαν βέβαια στο νου κοιτάζοντας τα άστρα ή κόβοντας κρίνα του αγρού. Περπατάω πολύ την άσφαλτο, το βλέμμα μου στέκει στο μπόι των συνανθρώπων μου, διαβάζω κάθε μέρα απαραιτήτως εφημερίδα, και η ιστορία είναι ό,τι αγαπώ περισσότερο να διαβάζω. Η σκέψη λοιπόν περί Κρόνου δεν άρχισε σαν θεατρικό εύρημα αλλά σαν εμπειρία που την κουβαλάω εδώ και πολλά χρόνια και που τη μάζεψα κι από την παλιά μας ιστορία, κι από τη νεότερη, κι από τα χρόνια της δικής μου ζωής, από τότε που μπορώ να βλέπω καθαρά ή να μαντεύω τι γίνεται γύρω μου. Ο θεατής, που θα δει την παράσταση, θα ζητήσει να καταλάβει τι ήθελε να πει το έργο, ποιο ήταν το νόημα του. Τίποτα παραπάνω απʼ αυτό, μήπως ο τόπος μας είναι Κρόνος που τρώει τα παιδιά του».

Κλείνοντας, ας κρατήσουμε τα λόγια του ομιλούντος αγάλματος του Κολοκοτρώνη δια στόματος Διονύση Παπαγιανόπουλου προς τον Ρωμιό και το Ρωμιάκι: «Για ακούτε, βρε τωρινοί Έλληνες, εμείς οι παλαιοί, όσο ζούσαμε, πολλά επικραθήκαμε και αδικηθήκαμε. Μην αφήνετε τους σπεκουλαδόρους να κάνουνε τους πεθαμένους πολεμιστές κάλπικη μονέδα για να σας πουλάν και να σας αγοράζουν. Κι αν θέτε στʼ αλήθεια να τιμήσετε εμάς τους παλιούς, μη μας τηράνε πλέον. Κάμετε τον δικό σας δρόμο, πάτε μπροστά και λησμονήστε μας! Μη σας λένε πως εμείς αγράμματοι, μʼ ένα ξεροκόμματο και με την πίστη στον Χριστό κάναμε θάματα! Πού ʼσαι, ορέ Καραϊσκάκη, να τα πεις καλύτερα! Εμείς επολεμήσαμε για να ʼχετε σεις τα γράμματα και το ψωμί που δεν είχαμε και να μη χρειάζεστε θάματα για να ζήσετε ζωή ανθρωπινή... Έι, Παπαφλέσσα, σήκω και έλα βοήθα. Αφήστε τον δικό μας αγώνα και κοιτάτε τον δικό σας... Οι πεθαμένοι με τα πεθαμένα και οι ζωντανοί με τα ζωντανά».

Πηγή κειμένου: http://noizy.gr